Z Archiwum X - dlaczego warto przeżyć to jeszcze raz?

„Z Archiwum X” zadebiutował na antenie w 1993 roku i towarzyszył nam aż przez dziewięć lat. Gdy zaczynała się jego emisja, seriale były na zupełnie innym poziomie niż dziś. Stały dopiero u progu wielkiej, serialowej rewolucji, po której miały zyskać przewagę nad kinem – stać się poważniejsze, bardziej wnikliwe, bardziej angażujące niż kino. Bez wątpienia „Z Archiwum X” to serial kultowy. Ale czy faktycznie wartościowy? Czy to może tylko nasza tęsknota za „klimatem” przeszłości każe nam tak uważać? Czy naprawdę przetrwał próbę czasu? I czy warto sięgnąć po niego raz jeszcze? Tak, warto. 
Powrót do przeszłości Pierwszą i zasadniczą zaletą powrotu do starych sezonów „Z Archiwum X” jest ponowne odczucie na własnej skórze tego, co uwielbiamy nazywać „klimatem”. Czym w ogóle jest szumnie nazwany „klimat”? Odpowiedź na to pytanie, wcale nie jest łatwa do udzielenia. Zwykle „klimat” to coś dla nas nieuchwytnego, choć jednocześnie bardzo wyraźnie odczuwalnego. Coś, czego wyznaczniki trudno wypunktować, a jednak wszyscy wiedzą, o co w tym chodzi. To atmosfera, za którą w epoce wycackanej nowoczesności tęsknimy. Klimat „Z Archiwum X” przetrwał próbę czasu. On tam wciąż jest. Czołówka wciąż wzbudza dreszcze, kolejni złoczyńcy nadal budzą ciarki. Ząb czasu nie jest w stanie nadgryźć klimatu. Wręcz przeciwnie – jest wobec niego nie tylko bezsilny, ale jeszcze go potęguje.
Nawiązania do popkultury Gdy byliśmy wszyscy smarkaci, „Z Archiwum X” oglądaliśmy w większości bardzo intuicyjnie i powierzchownie. Nie analizowaliśmy drugiej warstwy, skupiając się raczej na własnym strachu, zagadkach i linii fabularnej. Tymczasem to serial, który pod płaszczykiem opowieści o agentach i o duchach niesie ze sobą masę innych treści, w tym szerokich, często wręcz „bezczelnych” nawiązań do bogactwa popkultury. Już w sezonie pierwszym mamy ich co nie miara, włącznie z wariacją na temat słynnego „Coś” Johna Carpentera czy kultowego „Milczenia owiec”. Dzisiaj demaskowanie tych smaczków to rewelacyjna zabawa.
Strachy współczesności Za dzieciaka trudno było nam nie tylko rozpoznać wszystkie nawiązania popkulturowe w „Z Archiwum X”, ale również wnikliwe odczytać sam serial jako katalog pewnych strachów i diagnoz współczesności. Dzisiaj poszczególne odcinki ogląda się już zupełnie inaczej – jako obraz danej epoki, tego, czego się wówczas obawiano i tego, co ją frapowało. Sztuczna inteligencja czy teorie spiskowe to tylko wierzchołek góry lodowej tematów, które w latach 90-tych oraz początku nowego wieku były na świeczniku. Obecnie serial Chrisa Cartera to doskonała encyklopedia swoich czasów. 
Mulder i Scully – odwrócenie kategorii Współczesna popkultura lubi rozpatrywać kategorie męskości i kobiecości, często traktując je dość wywrotowo. Kobiety na ekranach rosną w siłę, choćby w takich serialach jak „Gra o tron” czy „Homeland”. Mężczyźni natomiast nie zawsze już są twardymi wojownikami. „Z archiwum X” jeszcze przed falą nowych seriali, miało coś do powiedzenia na temat płci i robiło to w dość oryginalny sposób. To Mulder reprezentuje tu kobiecą intuicję, wiarę i wrażliwość, Scully to z kolei „męski” cynizm i chłód osądów. Co ciekawe – koncepcja serialu jest bardziej przychylna tej pierwszej podstawie, poniekąd „kobiecej”, a jednak reprezentowanej przez faceta. W „Z Archiwum X” nic nie jest takie proste, jak się wydaje.
Wkrótce kolejny sezon Najważniejszym pretekstem, dla którego warto ponownie sięgnąć po „X-files”, jest jego wielki powrót. Już w drugiej połowie stycznia na antenie telewizji FOX zadebiutuje kolejny, dziesiąty, nakręcony po latach sezon serialu. Ten sam twórca i Ci sami odtwórcy głównych ról z jednej strony przyczyniają się do nieujarzmionej radości fanów serii i wiary w powodzenie projektu, z drugiej każą się obawiać jeszcze dotkliwszej porażki. Jeśli taka nastąpi, na szczęście w ramach odtrutki można zaaplikować sobie pierwsze sezony.